In Trouw staat een artikel van J.B. Alblas met als stelling dat de kerk overgefeminiseerd is: bloemengroeten, kindernevendiensten, kleurige stolaatjes. Een column waar ik heel hard om moest lachen. Vervolgens zette de column mij aan het denken, want Alblas speelt met een belangrijke gedachte.

Feminiet of Femiwel

Hij bespeurt een trend. Of deze trend per se 'feminien' is, durf ik zelf niet hard te maken. Je zou het ook burgerlijk kunnen noemen. Maar het punt is duidelijk. De gemiddelde kerk bevat keurige witte, middenklasse gezinnetjes waarbij de kids zitten te trappelen om naar de kindernevendienst te rennen. Ondertussen is het geheel soft, ingebed tussen kleurtjes en koffie. De eerste kanttekening mag toch wel zijn dat niet alleen de kerk feminien is, maar heel de Nederlandse cultuur. Zendeling Marten Visser wees me hierop. Ik denk dat hij gelijk heeft. Zoiets als het Nederlandse poldermodel wijst er ook al op: samen overleggen en er samen uitkomen. Dat is ook zo 'balloos'. Maar .. in die zin is de Nederlandse kerk goed gecontextualiseerd. We passen ons aan de cultuur aan waarin we leven.

Ruimte voor iedereen

Een andere kanttekening gaat dieper. Tussen de regels door lees ik in het betoog van Alblas (foto rechts) dat de kerk simpelweg niet genoeg ruimte biedt voor de breedte van de samenleving. Slechts een deel van de maatschappij wordt 'bediend'. Of dat nou komt door feminisering, verburgerlijking of het chloorgehalte in het water maakt mij nu even niet uit. Het probleem is urgenter: de kerk staat niet midden in de samenleving maar ergens aan de rand(1). En dat is jammer, omdat geloof wel degelijk ergens over gaat. Ik denk gelijk een stap verder. Wat zou er dan veranderd moeten worden? Alblas stopt met deze open vraag, ik probeer hier verder te gaan.

Kerk versus samenleving

Misschien is het wel niet meer mogelijk om als kerk midden in de samenleving te staan. Is de cultuur zo ver verwijderd dat we misschien niks meer te zeggen hebben of dat er een onoverbrugbare kloof is? Het antwoord hierop is vaak negatief, want 'natuurlijk heeft de kerk wat te zeggen in deze tijd'. Maar ik zou niet zo snel dit antwoord willen geven. In hoeverre wordt deze vraag werkelijk tot op het bot doordacht in de eigen gemeente? In hoeverre wordt de kloof ervaren? Elke gemeente die missionair cq. midden in de samenleving wil staan zal de vraag naar afstand en nabijheid goed moeten doordenken. Zelf ben ik lid van de Gereformeerde Bond en daarmee lange tijd lezer van de Waarheidsvriend geweest(2). Mij viel elke keer weer op dat meestal de antwoorden op problemen restauratieve acties zijn in plaats van wezenlijke doordenkingen. Als voorbeeld een artikel over de tweede dienst op zondag. Dat gaat zo'n beetje overal achteruit. De toon van het artikel was 'vroeger was het goed, laten we het nieuw leven inblazen'. Dat noem ik restauratie. Een wezenlijke vraag die ontbrak, was: 'waarom doen we het eigenlijk?' We moeten als kerk steeds weer leren de wezenlijke vragen te stellen en de antwoorden onder ogen durven zien. We staan niet los van onze traditie, maar zeker ook niet los van onze omgeving. Vaak is het of traditie of omgeving.

Kerk los van samenleving

Een andere punt is de eigenheid van de kerk. Het raakt vaak het doordeweekse leven niet meer. Zondag is een eiland met eigen rituelen, taal en gewoonten geworden. Schuurt het evangelie zelf nog wel voor die gefeminiseerde, burgerlijke kerkgangers? In de regel ben ik bang van niet. Zelfs enthousiaste aanhangers van de Shane Claiborne-beweging (laat ik ze zo maar even noemen), die zelf voor een stuk soberheid en eenvoudigheid staat, lopen te dwepen met hun nieuwe Apple-speeltjes op hun blogs en via sociale media. Diensten en preken gaan over vergeving van zonden en heiliging. Maar wat zegt dat in feite nog? Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat 'heilige taal' vaak synoniem is geworden voor 'taal op zondag'. Ask everything Ik begrijp het. Alblas noemt het missen van ruggengraat. Ik zou willen aanvullen: het is lekker veilig. Je hoeft geen vragen te stellen, je weet wat er komt. Een ruggengraat heb je nodig om klappen op te vangen. Ik begrijp het, maar daarmee is het nog niet goed. De kerk mag, nee, moet wezenlijke vragen blijven stellen. Alblas geeft een mooie voorzet. Wie schiet het bal in de doel?

ps. - Tijdens het schrijven van deze blog heb ik de was even opgehangen.

ps. 2 - Om het toch wat mannelijker te maken: Liturgisch raketwerpen, ik ben voor!

(1) Met 'in het midden van de samenleving' bedoel ik dat de gemeenschap een reële afspiegeling is van de maatschappij. (2) Eerlijk is eerlijk, een tijd geleden heb ik het abonnement opgezegd omdat ik er niet aan toe kwam om het te lezen. Ik wacht nog op een e-paper. (c) Foto PKN Beeldbank.