Mijn gevoel zei, ik moet hier naar toe
Als u vraagt waarom, dan kan ik dat niet duidelijk maken
Maar ik moest hier zijn, vandaag

Deze woorden sprak een man vandaag op TV uit. Vandaag was het een nationale rouwdag, de eerste sinds 1962. De vlag halfstok, 5 minuten klokgelui en de beelden van de stilte en overdracht van de lichamen hebben diepe indruk op me gemaakt. De rouwstoet kwam vlak bij ons huis langs en ik heb de auto gepakt om te kijken. 

Is dit voyeurisme of rampentoerisme? Volgens sommigen wel. En zo hoor je meer kritiek: waarom zou je zo rouwen. Waarom zou je collectief rouwen? Wat zoek je daar? “De ramp is erg, maar kijk eens hoeveel slachtoffers er vallen in [x].” Of: waarom zou je je avatar op Facebook of Twitter veranderen in een ribbon of op zwart zetten?

Kan ik antwoord op deze vragen geven? Nee, niet direct. Maar misschien wel duidelijk maken waarom deze rouw zo collectief beleefd wordt.

Vooropgesteld, ieder rouwt op zijn eigen manier. Daarom zullen er ook mensen zijn die dit alles aan zich voorbij laten gaan. Onderstaand is geen moeten, maar een zoeken. Elk leven wat niet in vrede beëindigd wordt, is er één te veel. Het is daarom ook niet de bedoeling het ene slachtoffer belangrijker te maken dan het andere.

Toen de rouwstoet voorbijkwam, was de waardigheid en respect te voelen. Ik kan me niet herinneren dat ik iemand heb horen lachen. Vandaag ging het niet om plat ramptoerisme.

(alle foto's)

Rouw is per definitie altijd relationeels. Je moet het verlies van iemand die naast je stond, verwerken. Hoe dichter iemand bij je staat, hoe harder de schok. De rouw van de dood van een partner, kind of vriend kan jaren duren. Omgekeerd, iemand die ver van je afstaat doet je ook minder. 

Daarom raakt het neerstorten van vlucht MH17 zo veel mensen ook, terwijl (meer) oorlogsslachtoffers in het Midden-Oosten of de CAR minder doen. Is dat erg? We kunnen niet het emotionele leed van heel de wereld op onze schouders nemen. Maar als opeens zo veel leed zo dichtbij komt, dan raakt het ons. Een dreigende berg in de verte lijkt minder groot dan de heuvel voor je neus.

Collectieve rouw doe je met een gemeenschap, groot of klein. Dat verloopt anders dan rouw in een privé-situatie. Is het nodig om te rouwen om mensen die je niet kent? Feitelijk niet. Maar de mens is geen robot, we hebben gevoel en emotie. Sterker, we zijn relationele wezens, we zijn op anderen betrokken. Daarom merk je het als er in je netwerk mensen wegvallen. Ook als je deze mensen niet kent. Dan hoor je opeens dat er 198 Nederlanders zijn omgekomen. Dan komt het dichtbij.

Wat je ook denkt van collectieve rouw, het laat in ieder geval zien dat mensen op elkaar betrokken zijn.